Ăn hủ tíu chay ở Sài Gòn trong mùa Phật Ðản

Trần Tiến Dũng/Người Việt

Có lẽ chỉ ở Sài Gòn-Chợ Lớn mới có cảnh bà con nhộn nhịp đi ăn các món chay trong ngày rằm hoặc ngày đại lễ của đạo Phật.

Người Sài Gòn bán hủ tíu chay. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Ngay cả với người không có đạo hoặc người chỉ thờ ông bà quanh năm không hề quan tâm đến chuyện ăn chay, nhưng hễ tới ngày rằm lớn là bị cuốn vào các tiệm đồ chay để tìm một tô hủ tíu thay đổi khẩu vị. Trong vô vố các món ăn chay, đủ khẩu vị Bắc-Trung-Nam, lại thêm Tàu, Nhật, Hàn, Ấn thì món hủ tíu chay là khiêm tốn nhưng lại đại chúng nhất.
Nếu bạn chen chân vô được tiệm ăn chay Thuyền Viên trên đường Nguyễn Văn Ðậu, giữa cảnh người ăn tại chỗ, người mua về nhà đông nghẹt thì chắc rằng món trước tiên bạn chọn phải là hủ tíu chay.
Tìm hiểu lý do vì sao món hủ tíu chay lại là món hàng đầu với người ăn chay Sài Gòn thì anh bạn nhậu, kiêm nhà thơ vỉa hè của chúng tôi nói. “Món đó dễ dằn bụng, đỡ xót ruột, chớ cơm chay nuốt khó trôi.” Nhưng hủ tíu chay đâu chỉ là món ăn để no trong ngày chay lạt, mà từ lâu món này đã trở thành một món để các tiệm ăn chay cạnh tranh tay nghề nhắm hút khách.
Trước ngày lễ Phật Ðản, chúng tôi ghé vô một xe bán hủ tíu chay trên đường Lãnh Binh Thăng, quận 11, làm một tô hủ tíu chay, lúc tính tiền “bị chặt” giá cắt cổ bèn phản ứng. “Trời, hủ tíu chay gì mà bán giá mắc hơn hủ tíu mặn.” Bà chủ quán người Hoa nói. “Hầy, nấu nước lèo bằng rau cỏ phải mắc mỏ hơn nấu thịt cá chớ.” Tất nhiên lập luận của bà bán hàng về chuyện rau cỏ mắc hơn thịt cá thì chỉ ai có tâm từ bị không sát sinh mới chấp nhận.
Nước lèo ở các tiệm hủ tíu chay Sài Gòn ngày nay phân biệt giữa nước lèo có sử dụng bột ngọt và không dùng bột ngọt. Nếu có dịp ngửi khói thơm và nếm thứ nước lèo được ninh hoàn toàn bằng các loại rau củ, mía lau... không dùng bột ngọt thì sẽ cảm nhận được chuyện vì sao món hủ tíu chay lại là món ăn tinh khiết.

Tô hủ tíu chay ở xóm Giá, quận 11, Sài Gòn. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Nhiều chùa ở miệt Chợ Lớn, Gò Vấp, Bình Thạnh vẫn thường đãi Phật tử món hủ tíu chay trong ngày rằm lớn. Tô hủ tíu chay của các sư cô nấu thường rất giản dị nhưng đượm vị tinh khiết của rau củ nhờ cọng hủ tíu dai, vài lát đậu hủ, ít lá quế, ngò thơm.
Ăn chay trước tiên là dịp để thực hành giáo lý từ bi, không sát sanh của đức Phật và sau nữa là để tự mình an tâm mình. Ở một xứ thuần nông như Việt Nam, ngày rằm Âm lịch là ngày mà nhiều người tin rằng cây cỏ, rau củ tràn trề sinh lực, thế nên sẽ là thiếu sót nếu không xem chuyện ăn chay là dịp để khẩu vị của mình hòa cùng hương vị tinh nguyên của rau củ thế gian.
Nhưng ăn món hủ tíu chay ở các tiệm ăn thì lại khác. Như ở xóm Giá, quận 11, ở các tiện ăn chay Chợ Lớn... hủ tíu chay trong tô tại đây đẹp mắt và đa vị không thua gì một tô hủ tíu mặn. Trong tô hủ tíu chay không thiếu chả lụa chay, hoành thánh chay, tàu hủ ky, mì căn giòn, mì căn mềm, tương đen, tương đỏ, sa tế... những người thợ nấu ở đây muốn biến tô hủ tíu thành một loại hủ tíu thập cẩm chay để chiều ý thực khách.
Khi được hỏi vì sao tô hủ tíu lại váng nhiều dầu ăn và đủ thứ như vậy thì một bà bán ở xóm Giá cho biết. Khu này bán hủ tíu chay quanh năm, “dân ở đây quen miệng đòi vậy rồi”. Nhà báo N. Y., chuyên viết về món ăn có lần nói. “Các món ăn chay Sài Gòn thường không tự tin bằng ở tỉnh lẻ. Hủ tíu cũng vậy; phải thêm đủ thứ thậm chí pha chế cả các nguyên liệu tẩm mùi thịt, cá của món mặn.”

Một xe bán hủ tíu chay trong hẻm Chợ Lớn. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Ở gần nghĩa trang nghệ sĩ Gò Vấp có một tiệm chay bán món hủ tíu chay rất ngon, đặc điểm của tiệm này là có thêm một miếng bánh chiên có vị đậu xanh, khoai môn...
Tô hủ tíu chay ở cái tiệm nhỏ này làm người ta phát sinh một lý lẽ rằng, hủ tíu chay Sài Gòn, có khi, không nhằm phục vụ cho chuyện ăn chay mang ý nghĩa tôn giáo, mà đơn thuần là một món hủ tíu nấu bằng các loại đặc sản thực vật.
Nếu nhìn nhận từ cái lý này thì món hủ tíu chay Sài Gòn sẽ có cơ hội cập nhật phổ biến hơn với nhu cầu của đám đông muốn giảm bớt hoặc xa lánh thịt cá, bơ, trứng. Quả thật, nếu không phải làm công việc lao động quá nặng nhọc thì một tô hủ tíu chay cũng đủ tròn một bữa ăn, mà tô hủ tíu chay Sài Gòn lúc nào cũng phong phú mùi vị và lúc nào cũng dư khả năng khiến người ta quên thịt cá mà vẫn cảm thấy ngon lành.